Naučni časopis Interkulturalnost izlazi od 2011. godine kao jedan od izdavačkih poduhvata Kulturnog centra „Miloš Crnjanski“ u Novom Sadu (prethodno Zavod za kulturu Vojvodine). Tekstovi su grupisani u rubrike – Interkulturalna istraživanja, Viđenja, Dijalozi i Koordinate. Autori kojih je uvek petnaestak, dolaze iz Srbije, sa prostora nekadašnje Jugoslavije, ali i sa drugih kontinenata. U ovom broju, Milica Kojić razgovarala je sa Ilijom Šoškićem koji je krajem 2018. imao retrospektivnu izložbu u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine i u beogradskom Muzeju savremene umetnosti „Budi prisutan, i to je dovoljno“. Interkulturalnost se u novom broju fokusira pretežno na teme koje se odnose na književno stvaralaštvo i prevodilaštvo onih koji kao nacionalna manjina žive u Srbiji/Vojvodini, ili su su rođeni u ovoj državi, a žive u drugoj. O traganju za identitetom, u Uvodniku piše glavna i odgovorna urednica Aleksandra Đurić Bosnić.
Nasuprot filozofiji dovršenog sveta
Društvene teorije nastale u drugoj polovini prošlog i početkom ovog veka, bez obzira da li im je polazište sociološko, kulturološko, antropološko ili filozofsko, teško je zamisliti bez kontinuiteta u promišljanju i istraživanju problema ličnog i kolektivnog identiteta, i slika o nama i slika o drugima kao predstava koje su posledice sveukupnosti potencijala, projekcija, otvorenih značenja i komunikacijskih strategija u relacijama individue i društva. Otvorena značenja ovde se odnose pre svega na poželjno i civilizacijski svrsishodno uspostavljanje interkulturalnog dijaloga kao svojevrsne „univerzalizacije stranosti” (Bilefeld). U ovom kontekstu stereotipi se definišu kao „nekritička uopštavanja” ili „kognitivne formule” nužno pojednostavljene i šematizovane u funkciji „asimilovanja okruženja”, a moguće ih je videti i kao „tipizacije okruženja” koje, budući da utiču na ponašanje, imaju povratno dejstvo na stvarnost, mogu da utiču na nju, da je stvaraju, strukturiraju, određuju (Rot). Bilo da se prepoznaju kao pozitivni ili negativni, etnički ili konfesionalni, auto ili heterostereotipi, zajedničke odrednice kojima bi se mogla pojasniti njihova struktura svakako su: uopštenost, uprošćenost, pojednostavljenost, šematizovanost, svedenost, površnost, diskutabilna tačnost i, najčešće, banalnost. Problemi nastaju onda kada se iz sfere ličnog/psihološkog, gde su stereotipi nužne, kognitivne redukcije koje pomažu u sistemu prepoznavanja i snalaženja u stvarnosti i svakodnevnici, oni pomere u sferu kolektivnog identiteta i primenjuju ili zloupotrebljavaju na relaciji mi – drugi, uspostavljanjem kategorija različitog/drugog kao neprijateljskog, tj. problematičnog tj. stranog. Zapravo, „štetne posledice ovih slika u glavama očigledne su koliko su u međuvremenu poznati i faktori koji doprinose njihovom nastajanju i održavanju. Ako imamo u vidu ovaj negativni bilans i želju mnogih intelektualaca da sa pozicija moći nastupe protiv stereotipa i predrasuda, neminovno se nameće pitanje funkcija i efekata stereotipa” (Rot).
Ako smo saglasni da je „uspostavljanje kulturnog identiteta conditio sine qua non ne samo svih formi kolektivnog već i personalnog identiteta” (Golubović), onda je za one koji promišljaju problematiku kulturnog identiteta, bilo da su oni sociolozi, kulturolozi ili umetnici, nužno definisanje problema funkcija i efekata stereotipa na određenom kulturnom prostoru i, ukoliko se stereotipne predstave svojim značenjem i tendencijama pokazuju kao negativne za umetničku ili kulturnu praksu tog prostora, onda je nužna i njihova razgradnja, dekonstrukcija. Dekonstrukcija negativnih stereotipa svakako je jedan od osnovnih preduslova formulisanja prihvatljivih društvenih vrednosti koje su istovremeno važno područje kulturnog identiteta, ali i glavni „referentni okvir za celokupno mišljenje i ponašanje individua” (Golubović). Budući da se kulturni identitet konstituiše „uvek u odnosu prema drugima” i da je neodvojiv od kulturne zajednice kao „grupe koja deli prepoznatljive kulturne vrednosti” (Žunić), jasno je da stereotipi kao slike o nama i slike o drugima bitno određuju sistem kulturnih vrednosti kao sistem preovlađujućih kulturnih komunikacija, interakcija, ukusa i poetika, odnosa prema tradicionalnom i avangardnom…
Umetnost bi zapravo trebalo uvek da bude suprotstavljena banalnosti, oblikom i značenjem. Autentična umetnost je, dakle, uvek otpor i otklon od svođenja antinomičnosti univerzuma na varljivu jednostavnost površinskom slikom oskrnavljenog sveta. Uvek u dekonstrukciji onoga što predstavlja inverziju tvoračkog principa kao njegovog naličja emaniranog u svakovrsnim svođenjima na zajednički imenitelj – stigmatizacijama i stereotipizacijama – autentično tvoraštvo je istovremeno nepristajanje na konvenciju, kompromis i zatvorenost te potraga za istinom i otvorenim značenjima kao vrednostima na kojima bi trebalo da počiva svako pojedinačno egzistencijalno, pa samim tim i kolektivno.
Za izuzetan izgled časopisa Interkulturalnost zaslužan je Dragan Jelenković.
Oprema teksta korzoportal
PROČITAJTE I: izlozbe-beogradnovi-sad-ilija-soskic-akcione-forme, novi-broj-casopisa-moderna-vremena, kako-se-bastini-savremena-umetnosti-kratak-vodic-kroz-postavku-identiteta, izlozba-marija-mara-rosandic-prva-skolovana-za-umetnost-fotografije