Tvrđa je baština Osijeka, barokni grad iz 18. veka, na obali Drave. Njeni bedemi srušeni su 20-ih godina prošlog veka. Sada je u fazi rekonstrukcije, a nedavno je postavljena bronzana maketa na kojoj se vidi njen nekadašnji izgled. O fazama obnove i ideji objedinjavanja ovakvih tvrđava gradova u četiri zemlje – Rumuniji, Mađarskoj, Hrvatskoj i Srbiji, govori Zlatko Uzelac, urbanista konzervator iz zagrebačkog Instituta za povijest umjetnosti. Korzoportal na licu mesta.
Zlatko Uzelac: Tvrđa se nalazi u fazi obnove malim koracima. Idemo korak po korak u uređenju. Najveći problem su srušeni bedemi Tvrđe. Taj prostor srušenih bedema do dan danas je nedefiniran, to su sada zapušteni prostori za koje se ne zna šta su bili i mi pokušavamo da rekonstruišemo gde se šta nalazilo.
Obnovljen most ispred Vodenih vrata
Zlatko Uzelac: Najpre je uređen mali prostor, mali po zahvatu, ali značajan, ispred Vodenih vrata, to su, ustvari gradska vrata prema rijeci Dravi. Tu je uređen jedan predprostor gde je postavljena nova brončana maketa gde se Tvrđa vidi u izvornom izgledu kakva je bila u 18. stoljeću i sada se pokazuje u punoj veličini. Istovremeno su gotova istraživanja korak dalje na istočnom bedemu Tvrđe, jednim djelom su ti prostori obnovljeni, a upravo su završeni projekti za dalje korake obnove.
Levo: Tvrđa danas, Desno: Tvrđa sa nekad postojećim bedemima (projekcija)
O uređivanju istorijskih gradova.
Zlatko Uzelac: Uređivanje povijesnih gradova i urbanizma kao takvog je stalna borba za postizanje određenih ciljeva. Ne postoji društveni konzenzus oko toga da se kulturna baština uređuje na određeni način. Ustvari, postoji u teoriji, svi su “za” kad se pitaju, ali u praksi toga nema, ili ga ima rijetko, i malo, ne samo kod nas, i u Evropi postoje takvi slučajevi. Ali tamo ne prevladava takav indolentan stav i gotovo nema grada koji nije odlučio da uredi svoju kulturnu baštinu, povijesnu jezgru. Malo je gradova koji ništa ne rade, koji u tome zaostaju, to je tamo gde ne postoji kulturna klima za obnovu i slično. Često se govori o nedostatku novca, iako mislim da to nije problem broj jedan. Novac se može uvijek pronaći ako postoje dobri projekti, ideje i pre svega dobra politička volja da se uredi ta oblast. Govorim iz iskustva. Novca ima u evropskim fondovima, u domaćim nešto manje, ali i sa njim se mogu uraditi mali zahvati koji imaju veliki efekat. Gradovi nikada nisu završeni, to nije kuća koja se izgradi jednim velikim novcem, već se ide korak po korak, kao što mi sada radimo u Osijeku.
Zlatko Uzelac
Ideja o Putu tvrđava
Zlatko Uzelac: Radi se o tome da govorimo o gradovima tvrđavama nastalih istovremeno, ili gotovo istovremeno, a pripadaju jednoj cjelini i ta cjelina kada se obuhvati jeste ogromni broj gradova tvrđava koji bi mogli da čine evropsku senzaciju. Oni se danas nalaze u četiri zemlje koje su bile u nekadašnjoj Austrougarskoj. Zaboravlja se da je i Srbija naslednica Austrougarske, pravno je to bila Jugoslavija, pa je to danas Srbija, jednako kao i Rumunija iako ni ona cijela nije bila pod Austrougarskom. Uz te dvije države su Mađarska i Hrvatska.
U Mađarskoj imamo Segedin, njegova gradnja je prestala, jer je Beograd bio važniji. U Srbiji Beograd je najznačajniji i najveći glavni barokni grad u tom sistemu, on je bio centar i okupljao je mrežu ostalih gradova tvrđava u tom vremenu koje nije bilo kratko – 23 godine. Osim Beograda, tu spadaju još tri grada u Srbiji – Petrovaradin, Pančevo i Rača. U Rumuniji su Temišvar, Alba Iulija, Arad i nestali postopljeni grad tvrđava Ada Kale na sredini Đerdapa, u Hrvatskoj Tvrđa u Osijeku, tvrđava Slavonski Brod, Stara Gradiška i Karlovac.
Mislim da se radi o vrijednosti o kojoj treba razmišljati u kategoriji UNESKA. Danas UNESKO objedinjava upravo ovakve cjeline.
PROČITAJTE I: zlatko-uzelac-barokna-tvrdava-petrovaradin-inzenjer-matija-von-kaiserfeld, zlatko-uzelac-barokni-grad-tvrdava-pancevo, javni-prostor-u-gradu-kultura-koriscenja