Gradina na Jelici kao mogući arheološki park je ideja arheologa Mihajla Milinkovića koji ima viziju kako bi trebalo da se predstave naši kulturno istorijski spomenici. Stvarno i (ne)moguće? Večna dilema – gde je granica kada baštinu treba “prodati” turistima? Izložba: „Gradina na Jelici, utvrđeni centar u Iliriku VI veka i višeslojno arheološko nalazište“, Galerija SANU.
Arheolog Mihajlo Milinković je predočio viziju predstavljanja kulturno-istorijskih spomenika u Srbiji, kao „spretno uklopljene ostatke gradova, crkava i drugih ostataka minulih vremena u prirodnu sredinu, povezanih sadržajno i komunikacijski sa postavkama u lokalnim muzejima i pratećim publikacijama, sa dobrim ugostiteljstvom i neizveštačenim etno-sadržajem, koji podrazumeva i prezentaciju duhovne baštine, na savremen i svetu razumljiv način“. Tezu je razradio u autorskom tekstu objavljenom u časopisu Glasnik Društva konzervatora Srbije. Po njemu, osnovna misija ovako uređenih i prezentovanih spomenika naše prošlosti je povećanje broja posetilaca, ostvarivanje edukativnih i komercijalnih potreba i popravka imidža, odnosno, podizanje ugleda zemlje.
Vizija i rekonstrukcija
Milinković smatra da istraživanje i konzervacija spomenika prošlosti nisu konačni cilj, već da zajednica treba da uloži i napor ka turističkom predstavljanju i identifikaciji lokalnih stanovnika i gostiju sa vrednostima koje određeno arheološko nalazište, tvrđava, manastir, ili staro gradsko jezgro poseduju.
Današnje stanje iskopina
Pored posla rukovodioca arheoloških istraživanja na lokalitetu Gradina na Jelici, Milinković se godinama, kod svih nivoa vlasti, od lokalnih do republičkih zalagao za bolji status ovog nalazišta koje bi pored otkrića značajnih predmeta koji čuva Narodni muzej Čačak, obuhvatilo i stvaranje arheološkog parka smeštenog na jednom od vrhova planine Jelice, na izuzetnom vidikovcu, uklopljenog u prirodnu sredinu odakle se vidi cela čačanska kotlina. Vizija je bila stvaranje kulturnog i turističkog brenda Čačka i zapadnog Pomoravlja. Na žalost, ta vizija se još nije ispunila.
Pogled na Čačak sa Gradine
Naziv Gradina je augmentativ i upućuje na ostatke nekog većeg naselja koje je postojalo na ovom mestu, što su arheološka istraživanja i dokazala. Ovaj grad iz 6. veka je najverovatnije bio administrativni centar, mada se u istraživanjima ova tvrdnja kao i naziv, nisu potvrdili. Ipak, pronađeni veći broj crkava i relikvijara ukazuje da je bio veliki verski centar. Na dominantnom mestu, na vrhu Gradine bila je bazilika koja se mogla videti iz daleka, poput simbola verske i civilizacijske pripadnosti, kao što je bio slučaj sa Caričinim gradom i drugim gradovima toga doba.
Fragment kamene plastike
„Gradina na Jelici je jedan od ključeva za razumevanje procesa koji su dominirali na Balkanu tokom ranovizantijskog perioda, u vreme seoba naroda i ranog srednjeg veka. Upravo u tom periodu je na ruševinama Rimskog carstva došlo do osnovnog formiranja Evrope,. kakvu danas poznajemo“ – piše u Katalogu izložbe „Gradina na Jelici, utvrđeni centar u Iliriku VI veka i višeslojno arheološko nalazište“, koja se tokom maja održava u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu.
Kampanja na lokalitetu
Izložbu organizuju Galerija Srpske akademije nauka i umetnosti i Narodni muzej Čačak. pružajući uvid u dosadašnje rezultate istraživanja i predstavlja relevantan izbor nalaza, od kojih se mnogi prvi put izlažu. Izvršena je rekonstrukcija dela arhitektonske plastike i jednog broja keramičkih posuda, sprovedene su fizičko-hemijske analize materijala i analiza kamena za izradu plastike. U ovim istraživanjima su učestvovali stručnjaci Beogradskog Filozofskog fakulteta, Narodnog muzeja Čačak, Narodnog muzeja u Beogradu i Rudarsko-geološkog fakulteta u Beogradu, na zajedničkom poslu valorizacije i predstavljanja ovog nedovoljno poznatog i nedovoljno valorizovanog kasnoantičkog utvrđenog grada iznad Čačka.
Jordan Markov
PROČITAJTE: caricin-grad-pripreme-za-unesko-listu, sedmorecje-skola-praistorijske-arheologije, aleksandar-medovic-arheobotanicka-basta-muzeja-vojvodine