Iz ostavštine rukopisa istoričara umetnosti Bele Durancija (Bač, 1931 – Subotica, 2021) nastala je knjiga „Čudo u Kikindi / Umetnička kolonija Terra (1982 – 2011)“. Objavljena je u ediciji „(p)Ogledi“ Kulturnog centra Vojvodine „Miloš Crnjanski“, u saradnji sa izdavačkom kućom „Tiski cvet“ (2024). Foto: korzoportal
Međunarodni simpozijum skulpture u terakoti velikog formata „Terra” u Kikindi osnovan je 1982. godine inicijativom i bespregornim zalaganjem akademskog vajara Slobodana Kojića. Održava se svake godine u julu u industrijskoj baštini, fabrici crepa iz 1895. Istoričar umetnosti, Subotičanin Bela Duranci godinama je pratio ove julske susrete umetnika i pisao.
Koja je veza Bele Durancija i kikindske “Terre”? Urednik knjige „Čudo u Kikindi / Umetnička kolonija Terra (1982 – 2011)“ Mirko Sebić za korzoportal – „Ovo je omaž Beli Duranciju koji je imao veliki doprinos u osnivanju likovnih kolonija u Vojvodini. Knjiga je njegov rukopis koji je poverio svom prijatelju Viktoru Gencelu. Od četiri rukopisa odabrali smo ovaj, prema savetu Save Stepanova koji je eto, postuhmni recenzent. Duranci je za života ovaj rukopis uobličio u samizdat i fotokopiju je poklanjao prijateljima. Separat je objavljen u časopisu ‘Rukoveti’. Knjigu smo dopunili tekstom istoričarki umetnosti Olge K. Ninkov i Ljubice Vuković Dulić, kao i fotografijama iz arhive ‘Terra”.
Bela Duranci, istoričar umetnosti čije ime je vezano i za pokretanje likovnih kolonija u Vojvodine koje su se, zatim, širile na prostoru Jugoslavije.– “…Može se dakle reći da je Bela Duranci u periodu nakon Drugog svetskog rata, u novom društveno-političkom sistemu, pripadao generaciji osnivača i pokretača koja je začela i postavila temelje istraživanja terena i temelje posleratnih zbirki, te zaštitu umetničke baštine, kako na polju pokretnih tako i na polju nepokretnih kulturnih dobara. Kako se arhitektura secesije od početka 60-tih godina 20. veka našla u žiži njegovih interesovanja, 1965. izrađuje elaborat o subotičkoj Gradskoj kući sagrađenoj u stilu mađarske varijante secesije. Na osnovu te studije je ovaj izuzetni objekat 1967. proglašen zaštićenim spomenikom kulture i kao takav postaje jedan od prvih zaštićenih spomenika arhitekture secesije na području Srbije, ali i nova lokacija Gradskog muzeja…” ( Olga K. Ninkov, Ljubica Vuković Dulić, „Čudo u Kikindi / Umetnička kolonija Terra (1982 – 2011)“
Slobodan Kojić
Bela Duranci „Čudo u Kikindi / Umetnička kolonija Terra (1982 – 2011)“ – “Stojim na galeriji iznad nekadašnjeg jahališta, dole je mnoštvo zapečenih znakovlja koje se živo bokori u neiscrpnu riznicu vitalnih poruka. Trajno! Poput ‘Zida’ Bobanovog (Slobodan Kojić, prim.korzoportal), onog blatnjavog i paorskog koji ne zastire horizonte, uvek spreman na iskreni divan (vojvođanski „razgovor“, prim. korzoportal) komšija iz celog sveta, oslonjenih na plotove zajedništa. Gledam sa galerije nekadašnjeg manježa, lovarde, jahališta dole u dvoranu. Divim se, drugi je prizor. Terakote. Muzej! Umetnici kolonija i simpozijuma vajara, keramičara jesu ljudi posebnog kova, glođu kamen kao pučinu morsku ili mese glinu poput nasušnog hleba, sve uarad žive forme, znamenja bratstva među narodima, kreativnoj igri bez granica. Koje su poruke zapečene eksponatima trajno?” (2017)
Muzej TERRA – Zbirka skulptura u terakoti otvoren je 2017. godine. U muzejskom fundusu trenutno se nalazi oko hiljadu skulptura u tehnici terakote.