Novi Sad je jedinstven grad koji je urbanizacijom posle Drugog svetskog rata, odnosno prosecanjem bulevara, dezintegrisao šire, staro gradsko jezgro. Počelo je Bulevarom Mihajla Pupina (prethodno Bulevar Maršala Tita), nastavilo se probijanjem Bulevara 23. oktobra i danas, Bulevara Evrope. Da li mora tako, šta bi se moglo ispraviti? Tekst u fokusu, Aleksandar Stanojlović. Foto: lična arhiva A.S.
Autor: Aleksandar Stanojlović
Idejni projekat, predlog za rehabilitaciju ulica Jevrejske i Gospodske (danas Kralja Aleksandra – Narodnih heroja) u Novom Sadu kao poseban prilog, predstavljen je na urbanističko-arhitektonskom konkursu za idejno rešenje Trga slobode, Pozorišnog trga, Modene i okolnih prostora u Novom Sadu, 2018. godine, u sklopu rada pod šifrom EOJ378, autora Aleksandra Stanojlovića, Nemanje Vujića i Save Ristića.
Šezdeset godina kroz staro gradsko tkivo u Novom Sadu je probijen Bulevar Mihajla Pupina (tada Maršala Tita). Međutim, do danas nije postao ”glavna gradska ulica”, kao što je bio planirano. On je preuzeo ulogu dominantnog pravca za motorni saobraćaj u centru grada, ali je nasilno prekinuo funkcionalne veze i pešačke trajektorije radijalnih pravaca od Trga slobode ka Jevrejskoj-Futoškoj i duž nekadašnje Gospodske ulice, danas Kralja Aleksandra i Narodnih heroja ka Železničkoj.
Jevrejska ulica i Pozorišni trg, rehabilitovani
Odavno se centri evropskih gradova ne uređuju prema potrebama primarno automobilskog, već pešačkog, biciklističkog i javnog gradskog saobraćaja. Sistemski su smanjeni ulasci stanovnika u centar automobilom, dok su postojeći tranzitni pravci premešteni ili denivelisani od istorijskih javnih prostora, posebno u zonama pored reka, duž kružnih venaca oko istorijskog centra, itd. Stoga je danas dobra prilika da se proveri i preispita mogućnost reorganizacije javnih prostora u zoni ulica Jevrejske i Kralja Aleksandra – Narodnih heroja i predlože metodi rehabilitacije nasilno prekinutih gradskih sila u tim pravcima.
Narodnih heroja – Kralja Aleksandra, idejni projekat
Za ovakvu intervenciju u Novom Sadu jedan od predloga je vraćanje radijalnih pešačkih i drugih vidova kretanja na istorijsku trasu duž ulica Jevrejske i bivše Gospodske (Kralja Aleksandra – Narodnih heroja) i denivelisanje motornog saobraćaja Bulevara Mihajla Pupina u tunel ispod današnje trase. Ovim bi bilo omogućeno kontinualno kretanje između Trga slobode i zapadnih delova grada. Rehabilitacija ove dve ulice bi povezala javne prostore ovog danas razgrađenog dela centra, povratila prekinute veze između podeljenihdelova grada i prostorno i funkcionalno integrisala prostore gradskih trgova, Trga galerija, Trga mladenaca sa Trgom slobode i Pozorišnim trgom u jedinstvenu pešačku ili zonu sa integrisanim saobraćajem. Izgradnja dva poslovna objekta velike tržišne vrednosti na izuzetnoj lokaciji bi imala ekonomsku opravdanost, vratila bi prekinute regulacione linije u obe ulice i ekonomski aktivirala umrtvljena prizemlja. U zonama iznad tunelskih portala formirale bi se dve atraktivne ”terase”, sa vizurama prema Varadinskom mostu i prema Uspenskoj crkvi. Ova intervencija bi otvorila mogućnost restitucije Jermenske crkve, preoblikovala nedovršeni postmodernistički objekat Poštanske štedionice i rešila problem slobodnog kalkana Menratove palate.
Tekst je objavljen u Časopisu za arhitekturu i urbanizam Društva arhitekata Novog Sada (DANS, 87-88, decembar, 2020).
Oprema teksta korzoportal