Prikazivanje ženskog bolesnog tela tokom istorije umetnosti od antike do 20. veka predstavlja uglavnom tabu temu, tvrdi istoričarka umetnosti Sanja Kojić Mladenov. Primeri ovakve umetničke prakse su gotovo nevidljivi i predstavljaju prilično neistraženo polje vizuelne umetnosti, o čemu do danas ne postoji adekvatna literatura kod nas. Sanja Kojić Mladenov eleborira svoju tezu.
Sanja Kojić Mladenov
Sanja Kojić Mladenov ustupila je korzoportalu deo svog rada Prikazivanje ženskog bolesnog tela u vizuelnoj umetnosti. Navodimo:
U popularnoj literaturi iz istorije umetnosti scene ženskog bolesnog tela najčešće nisu prisutne. U specijalizovanoj literaturi ovakve scene postoje, ali nisu posebno istaknute, što otežava njihovo istraživanje. Nakon uvida u pronađene primere možemo zaključiti da prve koncepte prikazivanja ženskog bolesnog tela u vizuelnoj umetnosti imamo u delima koja ilustruju mitološke ili religiozne scene, sa istaknutom potrebom ka skrivanju bolesnog tela, njegove marginalizacije ili afirmacije negativnih interpretacija uloge žene čije je telo bolesno. Uočljivo je da je hrišćanstvo odigralo presudnu ulogu u kreiranju postojećeg patrijarhalnog odnosa ka ženskom bolesnom telu u umetnosti i društvu. Umetnost je uglavnom svoje polazište imala u priznatim religijskim tekstualnim predlošcima, odakle se prenosila vekovima sa razvojem umetnosti.
Uočila sam da su u umetnosti bolesna ženska tela uglavnom skrivana ispod slojeva odeće i draperija, zataškavana ili svedena na marginalne delove kompozicija, osim u slučajevima isticanja ženskog tela kao seksualnog objekta ili žene kao duševno obolele osobe. Primeri kada je ono činilo centar kompozicije u okviru crkvene dekoracije bili su kada se eksplicitno nije videlo žensko bolesno telo, već je ono činilo deo koncepta rada, naziva scene ili segment naracije. Vidljivo bolesno telo ženo prikazivano je uglavnom kao pasivni deo kompozicije na uobičajeni način prikazivanja ženskog tela u umetnosti uopšte – nago i sa naglašenim polnim karakteristikama. Različita stanja psihe su kroz istoriju nazivana i shvatana bolestima i kao takva često dovođena u kontekst bolesti žena, na šta ukazuje veliki broj navedenih primera. Ovakvi pikazi bolesnog tela žene su odraz postojećih arhetipova i stereotipa (velika majka, veštica, prostitutka i sl.) koji su se tokom istorije prenosili kulturnim nasleđem.
U periodu oslobađanja likovne umetnosti od religijskih kanona, razvojem portretne umetnosti i žanr scena, uočljivo je povremeno prikazivanje bolesnog tela žene, skrajnuto i marginalizovano. Nešto kasnije se, pojavom romantizma i realizma, u radovima pojedinih umetnika prikazuju ženska bolesna tela na rubnim delovima grupnih kompozicija ili izraženo u studijama karaktera portretisanih žena, a naročito prikaza duševnih bolesti.
Dvadeseti vek, naročito njegova druga polovina doneli su promene u pristupu umetnosti, kao i odnosu ka religiji. Umetnost se oslobađa potpuno svih tabua i razvija kritiku društvene stvarnosti. Umetnici sve više imaju lični pristup i polaze iz pozicija privatnih porodičnih odnosa i subjektivnih viđenja stvarnosti. Istovremeno sve više žena počinje da se bavi umetnošću, te se odabir tema menja, način njihove interpretacije, kao i odnos ka istoriji umetnosti koja se redefiniše i dekonstruiše, a otkrivaju se i zanemarene pojave i umetnice. Sve je prisutnija težnja za ispitivanjem, problematizovanjem i iznošenjem u javnost do sada društveno neprihvatljivih načina prikaza ženskog tela koje “ne mora da bude lepo”, a da pri tom može dominirati kompozicijom i biti centar radnje. Teme kao što su genitalne bolesti, rak dojke, mentalne bolesti i sl. postaju teme mnogih umetnica koje se bave fotografijom, slikarstvom, skulpturom, video umetnošću i performansom. Koncepti prikaza bolesnog tela žene u vizuelnoj umetnosti u ovom radu predstavljaju jednu celinu koja do sada nije na taj način obrađena. Rezultati istraživanja mogu predstavljati polazište za mnoga druga interdisciplinarna istraživanja, te poslužiti istraživačicama i istraživačima istorije medicine, feminističke teologije, rodnih studija, istorije umetnosti i istorije.
Ovo su izvodi iz predavanja održanom na Interdisciplinarnim rodnim studijama Novosadskog univerziteta 9. marta 2015. na kojima je Sanja Kojić Mladenov doktorantkinja. Istoričarka umetnosti Sanja Kojić Mladenov direktorka je Muzeja savremene umetnosti Vojvodine. Između ostalog, otvorila je vrata i organizacijama nevladinog sektora koje se bave urbanom kulturom i stvaralaštvom na tom multimedijalnom polju.
POGLEDAJTE VIŠE:
http://msuv.org/program/2015-03-zensko-telo.php