Latinske crkve u Srbiji, njih nekoliko, nevelikih ali veoma zanimljivih nalaze se u području Južne Srbije, na malom prostoru između Niša, Prokuplja i Doljevca kod Leskovca. Ovo područje je na važnom putu Niš – Drač (Naissus –Lissum), na vekovnoj komunikaciji koja povezuje Jadransko more i Centralni Balkan, tokom srednjeg veka, za vreme Osmanske vlasti, do današnjih dana i na kojoj se najavljuju nove investicije za autoputa koji bi povezao Niš sa Kosovom i Albanijom. Piše, foto: Aleksandar Stanojlović
Latinska crkva iznad Niša
Tri prastare pravoslavne crkve u narodu su do danas poznate kao Latinske crkve, što predstavlja daleko sećanje na dubrovačke trgovce, među domaćim stanovnicima poznatim kao Latini, koji su ih u 16, 17. i 18. veku koristili za verske obrede i negovanje rimokatoličkog kulta. Turci su u to vreme vrednim i preduzimljivim Latinima privremeno ustupali napuštene pravoslavne crkve, u dogovoru sa lokalnim
pravoslavnim espiskopima. Zbog ove retke pojave u našoj kulturi, do danas su u narodnom sećanju sačuvani toponimi Latinska crkva. Danas su ponovo pravoslavne, ali je sećanje na katolički period i dalje snažno. Sve tri crkvice su građene od kamena i opeke, koje u svojoj kombinaciji tvore tipičan prepoznatljiv vizantijski slog. U dekoraciji se najupečatljivije izdvajaju naizmenični redovi kamena i opeke, keramoplastični ukrasi i redovi opeke u oltarskoj apsidi poređani pod uglom od 45 stepeni „na zub“.
Latinska crkva u Nišu
Latinska crkva kod Niša se nalazi iznad sela Gornji Matejevac, na brdu Metoh. To je tipična vizantijska građevina iz 11. veka, na fantastično lepom mestu koje dominira had okolinom, sa koje se sagledava cela Niška kotlina. Crkva je jednobrodna, sa kupolom. Na prvi pogled se uočava skladna igra osnovnih masa i dekorativnost fasada u ravnima i lučnim linijama koje formiraju po tri slepe arkade na svakoj fasadi. Crkvi je tokom restauratorskih radova 1968-74. godine vraćen prvobitni izgled.
Latinska crkva u Glašincima
Latinska crkva kod Glašinca se takođe nalazi na uzvišenju sa koje se pruža široki pogled na ravno topličko polje. Ova crkva je jedan od najznačajnijih sakralnih spomenika u opštini Žitorađa, na dvakilometra od ove varošice, na mestu nekadašnjeg antičkog utvrđenja Castrum Herculis (Ad Herculum). Pretpostavlja se da je sagrađena u 14. veku. Iako su osnovni restauratorski radovi obavljeni pre 50 godina, primetno je da je crkva u veoma lošem stanju i bez krovnog pokrivača, pošto nije aktivna.
Latinska crkva u Prokuplju
Latinska crkva u Prokuplju se nalazi u podnožju srednjovekovnog gradana uzvišenju iznad Toplice koje se danas zove Hisar. Zbog snažnog prisustva kosovskog junaka, u narodu se zove Jug-Bogdanova crkva, ali i Latinska crkva zbog već opisanog prisustva dubrovčana u prošlosti.
Unutrašnjost Latinske crkve u Prokuplju sa ikonama pravoslavnih i kipovima katoličkih svetaca
Latinska crkva u Prokuplju je skromnih dimenzija, ali skladne arhitekture, upolihronoj igri kamena i opeke. Sagrađena je na mestu ranije velikepetobrodne ranohrišćanske bazilike. U unutrašnjosti je delimičnosačuvan živopis iz srednjeg veka. Crkva je posvećena Svetom Prokopiju, čije se svete mošti čuvaju u obližnjoj crkvi Svetog Prokopija, po komeje i ovaj grad dobio ime.
PROČITAJTE I: aleksandra-rajic-intervju-olivera-kandic-sopocani-zivotno-delo-konzervacije, dubravka-dukanovic-sakralna-bastina-vojvodine-18-i-19-veka , nevena-debljovic-ristic-manastir-sopocani-750-godina-postojanja, ivan-stevovic-graditeljska-bastina-srba-u-jerusalimu-ukrstanja