Istoričarka umetnosti Vesna Karavida napisala je obimnu knjigu u kojoj je istraživala nastanak grada koji danas nosi ime Zrenjanin “Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina” (Diginet, 2023, Zrenjanin). Knjiga je predstavljena u Baroknoj sali Gradske kuće 15. juna 2023. Korzoportal
Promocija knjige, Vesna Karavida
Knjiga „Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina“ Vesne Karavide je istovremeno svojevrsna enciklopedija i istorijski roman o graditeljskom nasleđu grada na Begeju sa tri imena, u čijem nastanku su učestvovale mnoge značajne ličnosti (otuda u naslovu reč „gradograditelji“).
Troimeni grad na Begeju o čijem nastanku je istoričarka umetnosti Vesna Karavida napisala knjigu “Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina” pominje se kao Veliki Bečkerek početkom 14. veka, da bi između dva svetska rata dobio naziv Petrovgrad (po kralju Petru Prvom Karađorđeviću). Preimenovan je u Zrenjanin posle Drugogo svetskog rata (po revolucionaru, komunisti Žarku Zrenjaninu). Sve faze razvoja grada prati autorka, predočavajući obilje podataka (fusnote su svojevrsna knjiga u knjizi) uz mnogobrojne fotografije Pavla Taborošija/Luke Šalamona, crteže arhitektonskih detalja Valentine Vencel, dok je dizajn Lune Šalamon doprineo potpunom skladu sadržaja i forme.
Način na koji je Vesna Karavida pisala o graditeljskom nasleđu Zrenjanina u knjizi “Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina” treba istaći kao primer autorskog nerobovanja stručnom, hermetičnom stilu, već je kako sama piše u predgovoru, odnosno u odeljku Povodi “… glavni povod za nastanak ove knjige leži u mom dubokom uverenju da se ostaci graditeljske baštine ne mogu sačuvati akademskim raspravama u uskom krugovima stručnjaka i posvećenika. ‘Okamenjena prošlost‘ se može, mada i ovako ozbiljno okrnjena, predati budućim generacijama samo ukoliko se njene vrednosti budu što masovnije razumevale…”
Knjiga Vesne Karavide “Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina” pored uvodnih napomena (Povodi, Grad kroz vreme, Stilski razvoj građanske arhitekture) sastoji se iz poglavlja: Gradograditelji/Autori objekata do Drugog svetskog rata, Iz graditeljske prošlosti, Istorijsko – arhitektonski pojmovnik, Industrijska arhitektura. Obimna literatura koju je autorka navela na kraju knjige, vredi za doktorat!
Zrenjanin je bio grad industrije. Odeljak “Industrijska arhitektura – Gradski potencijal” – “… da se već sredinom XIX veka javljaju prvi vesnici industrijske proizvodnje. Fabrička postrojenja u vojvođanskim gradovima nisu, kao u industrijskim centrima Evrope, postajala jezgra novog urbanog života. Osim Šećerane koja je sagrađena 1910. godine na periferiji grada kao novo fabričko, ali i stambeno središte, često građeni u blizini gradskih centara, nisu devastirali zatečenu strukturu gradskih matrica, niti su se oko njih stvarale veće sirotinjske četvrti što je bila uobičajena evropska pojava u evropskim industrijskim regijama… “ (Vladimir Mitrović, Arhitektura XX veka u Vojvodini, Novi Sad, 2010, 46). Inače, u Zrenjaninu je 1923. godine osnovana fabrika klavira!
Veliki most, uklonjen 1969. godine
Višegodišnji istraživački rad Vesne Karavida krunisan je knjigom “Grad i gradograditelji – Iz arhitektonske prošlosti Zrenjanina”. Pored podsećanja na arhitektonske bisere i njihove tvorce, ona skreće pažnju šta bi se trebalo obnoviti, navodi primere loše obnove, podseća na bisere onoga što više ne postoji, gradnju postavlja u kontekst vremena kada su nastajali objekti raznolike namene, daje primere transparentnih javnih nabavki u 19. veku, podseća na Veliki most (izgrađen 1904), “posedovao je osvedočenu umetničku vrednost” kao tadašnji primer najznačajnijeg secesijskog objekta ove vrsti u Vojvodini… Ovo je jedna od knjiga koja pripada riznici.
PROČITAJTE I: izlozba-moderna-arhitektura-u-zrenjaninu/, jevreji-u-zrenjaninu-graditeljsko-naslede/, narodni-muzej-zrenjanin-becki-slikarski-barok-u-vojvodini/, bojan-kojicic-arhitektura-secesije-u-velikom-beckereku-zrenjaninu/, sedam-decenija-rada-na-zastiti-bastine/, https://korzoportal.com/nova-knjiga-tibor-varadi-protivnarodni-osmeh/