Rekonstrukcije izgleda nekadašnjeg Vladičanskog dvora u Budimu koji je sagrađen 1893. prema projektu arhitekte Vladimira Nikolića predstavlja rezultat istraživanja stručnjaka Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Ovaj objekat bio je najlepša zgrada srpske zajednice u Ugarskoj prestonici. Srušen je do temelja posle Drugog svetskog rata. Projekat uz maketu vladičanskog dvora je predstavljen u Srpskom crkvenom muzeju u Sentandreji 5. septembra 2025. uz katalog „Dvor u ogledalu prošlosti“ ( Pokr. zavod za zaštitu spomenika kulture). Foto: FB, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture
U Budimu, Srbi su se nastanjivali uglavnom u Tabanu, njegovom predgrađu, u „doljnjoj varoši“ – „Racvaroš“ (Srpska varoš). Srpska zajednica u Budimu imala je sopstvenu administraciju, esnafsko uređenje, a Srbi su na temelju posebnog carskog ukaza Leopolda I sticali pravo građanstva. Budimska mitropolija je ustanovljena 1557. i bila je najsevernije crkveno središte podunavskih Srba u Ugarskoj.
Delovi teksta iz kataloga „Dvor u ogledalu prošlosti“ istoričarke umetnosti Katarine Dobrić
… Sjaj srpskog episkopskog dvora u Budimu, ostvaren kao rezultat viševekovnog truda, bio je kratkog daha. Ovo jedino Nikolićevo arhitektonsko delo u ugarskoj prestonici imalo je istu sudbinu kao i Saborni hram Svete Trojice. Nakon teških oštećenja u Drugom svetskom ratu zgrada je 1952. godine postala državna svojina, a zatim je i potpuno srušena (Stančić Donka, Arhitekt Vladimir Nikolić, Novi Sad, 1999,97). Netragom je nestala iz gradskog pejzaža Budimpešte. Posle Drugog svetskog rata na budimskoj strani ugarske prestonice od monumentalnih građevina koje su pripadale stanovništvu srpskog porekla, nijedna nije ostala.
Rekonstrukcija izgleda nekadašnjeg Vladičanskog dvora u Budimu od strane stručnjaka Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture izvedena je uporednom analizom izuzetno vrednih dokumenata – nacrta iz dva sačuvana originalna projekta: jednog iz Arhiva SANU u Sremskim Karlovcima i drugog iz Arhiva grada Budimpešte. Kako su izgledale fasade palate može se zaključiti na osnovu svega nekoliko starih fotografija, najbliže sa jedne iz 1912.i dve već urušenog izgleda iz 1951. godine.
Urađeno je i detaljno istraživanje i proučavanje svih arhitektonskih i dekorativnih elementa, a primenjena je i analogija sa izvedenim Nikolićevim zgradama u Sremskim Karlovcima i Novom Sadu. Uz iskustvo konzervatora u izradi projekata ovog tipa graditeljskog nasleđa prvo je formiran izgled sve tri fasade u dvodimenzionalnim crtežima, odnosno urađen je projekat idealne rekonstrukcije. Samim tim, stekli su se potrebni uslovi za izradu trodimenzionalnog modela ove značajne građevine, čime je oživljen njen izgled u prostoru.
Na osnovu projekta idealne rekonstrukcije su izrađeni trodimenzionalni modeli fasada korišćenjem softvera „Rhinoceros 3D“ sa visokim stepenom tehničke preciznosti koji omogućava trodimezionalno štampanje modela. Pored toga, pripremljena je i detaljna verzija modela koja je finalno materijalizovana i vizualizovana korišćenjem softvera „Unreal Engine 5“.
Projekat poput virtuelne rekonstrukcije Vladičanskog dvora u Budimu, nekadašnje velelepne građevine u srcu ugarske prestonice, dragoceni je putokaz ka srpskoj prošlosti koja nije ratnička, već graditeljska i prosvetiteljska.