U ciklusu predavanja koje organizuje Društvo arhitekata Zrenjanin (DAZ), gostovao je arhitekta Aleksandar Stanojlović (20. mart 2024). Prezentaciju u Velikom salonu zrenjaninskog Narodnog muzeja naslovio je “Ovenčani grad”. Koji su ovenčani gradovi i zbog čega ih je tako nazvao, tumači za Korzoportal. Foto: Lična arhiva A.S.
Arhitekta Aleksandar Stanojlović, osnivač Studija “Žiža” u Pančevu, više od dve decenije bavi se grafičkim i kartografskim prikazima gradova u regionu. Početak je bila Kulturna mapa Banata, a njegova studija (knjiga) o pešačkim zonama u starim jezgrima privukla je pažnju ne samo stručne javnosti. Autor je prve savremene mape Gornjeg i Donjeg grada Petrovaradinske tvrđave (2003).
Milica Kovač, Ivana Arađan, Aleksandar Stanojlović
Zrenjanin je proglašen za Nacionalnu prestonicu kulture 2025, stoga je razumljivo da Društvo arhitekata Zrenjanin priprema “teren” za osvetljavanje životnog prostora, kulturnog nasleđa i urbanizma pre svega Zrenjanina, ali sa širim pogledom koji uključuje i svetske primere/prakse. U tom svetlu je bilo i predavanje Aleksandra Stanojlovića. Publiku su pozdravili programska direktorka Narodnog muzeja Zrenjanin Ivana Arađan i podpredsednica DAZ-a Milica Kovač.
Narodni muzej Zrenjanin u bivšoj Palati finansija
Aleksandar Stanojlović u predavanju “Ovenčani gradovi” pozabavio se evropskim gradovima – Rim, Beč, Temišvar, u Srbiji – Beograd, Sombor i Zrenjanin. Kako kaže za korzoportal “osnova matrica je arhetip kako grad nastaje, kako se razvijao kroz istoriju. Uvek je to raskrsnica glavnih puteva na kojoj su se ljudi sretali, razmenjivali robe i ideje. Od tih aktivnosti razvile su se urbane naseobine koje su vremenom postajale megalopolisi, ili gradovi sa dvestotine stanovnika. Ali ako postoje odlike grada kao što su dva glavna puta, gradske kapije, obodni zid, ustanove kao što su gradska većnica, duhovni centar, odnosno crkve, materijalno/nematerijalno nasleđe, onda nije važno da li je broj stanovnika u gradu sa dve ili šest nula, jer je svakako grad”.
Istorijski gradić Citadella u pokrajini Veneto (Italija)
Putem grafičke analize, Aleksandar Stanojlović je na predavanju “Ovenčani gradovi” u Narodnom muzeju Zrenjanin istakao kako “želim da prikažem kakav je trg u Zrenjaninu na kome se večeras nalazimo bio pre pet vekova i da pritom verujem da će takav ostati u narednih hiljadu godina, da se grad neće pomeriti odavde, jer ovo mesto nije slučajno odabrano da bude grad. Ima predistoriju, preduslove da baš ove nastane grad Zrenjanin“.
Analogije: Gradska kuća u Zrenjaninu i dvorac Belvedere u Beču
O nazivu predavanja “Ovenčani grad” Aleksandar Stanojlović – “Želim da uvedem u srski jezik reč ‘venac’ koja postoji kao urbani toponim, nažalost samo u Somboru i Beogradu. Pokušavam da nađem vence u drugim gradovima. Venac je zapravo ozelenjeni kružni bulevar oko istorijskog centra koji se nalazi na trasi nekadašnjih zidina, ili oko njih, ukoliko postoje. Uloga venca u odnosu na saobraćaj jeste da rastereti istorijski centar kružnim obodnim saobraćajem, takođe da bude neka vrsta granice između unutrašnjeg istorijskog grada i njegovog spoljašnjeg dela. Kao što u stanu imamo zidove i ulazna vrata koja zaključavamo, tako je svaki grad u prošlosti imao kapije koje su se zaključavale. Danas je grad slobodna, demokratska forma i zato su gradovi divni.
Analogije: Sokolski dom u Zrenjaninu i Oltar Patrije u Rimu
Aleksandar Stanojlović o Zrenjaninu danas – “Grad čine kuće, zgrade, trgovi, ulice, ljudi koji doprinose da grad bude živ, inovativan. To je sinergija u kojoj nastaje dobar grad. Zrenjanin danas ima demografske i ekonomske probleme, ali verujem da će ostati lep i u budućnosti, da će promene biti nabolje”.
Zrenjanin će biti Nacionalna prestonica kulture 2025. “Mislim da su kreatori programa stručnjaci, kvalitetne osobe. Pored toga, Zrenjanin ima jake ustanove kulture i pojedince koji mogu taj program da ostvare na visokom novou”, smatra Aleksandar Stanojlović.