Nekada vremenom nagrizen, srednjovekovni spomenik kulture bez sadržaja, okružen đubrištem, tvrđava Golubački grad ušla je u 21. vek obnovljena. “… Golubačkom tvrđavom upravlja Javno preduzeće Golubački grad-tvrđava. Nadamo se da će naći meru u uravnoteženom načinu korišćenja, koji bi zadovoljio komercijalne i kulturne potrebe, a za šta je danas potrebno veliko umeće… “ Piše/Foto: Aleksandar Stanojlović
Golubački grad, silueta tvrđave 2011 i 2019.
Krajem marta 2019. godine svečano je otvorena obnovljena tvrđava Golubački grad. To je bila kruna višegodišnje obnove ovog srednjovekovnog utvrđenja i njegove okoline. Ako zamislimo skalu na kojoj merimo fizičko stanje i način korišćenja Golubačke tvrđave pre i posle obnove, očite su dve suprotne situacije. Pre 2011. godine postojao je pasivan spomenik kulture bez ikakvih sadržaja, ali sa zadržanim autentičnim izgledom iz srednjeg veka, u samosvojnoj lepoti ruševine i sa ”radom vremena” odnosno propadanjem kao posledicom nekorišćenja i neodržavanja, što je takođe dokument vremena. Danas je pred nama obnovljen privlačan (sinonim je atraktivan) turistički i kulturni prostor zasnovan na komercijalnim osnovama, svež i umiven i kao takav da može da nam se svidi ili ne svidi. Međutim, oko jednog se svi slažu: veliki deo uloženog novca je otišao u izgradnju obilaznog puta sa tunelom, što je bilo preduslov za obnovu. Šleperi i autobusi više ne prolaze kroz tvrđavu! Ostalo je pitanje stava i mere. Danas imamo obnovljenu i oživljenu (sinonim je revitalizovanu) tvrđavu. Zaštićena je kao spomenik kulture od izuzetnog značaja i zvanično proglašena za turističkim prostorom. Golubačkom tvrđavom danas gazduje Javno preduzeće Golubački grad-tvrđava. Nadamo se da će naći meru u uravnoteženom načinu korišćenja, koji bi zadovoljio komercijalne i kulturne potrebe, a za šta je danas potrebno veliko umeće.
Golubački grad, Ulazna kapija 2011. i 2019.
U poslednjih stotinu godina ambijent i stabilnost tvrđave (Golubački grad, prim.korzoportal) značajno su narušavali magistralni put koji je prolazio kroz utvrđenje i podignut nivo Dunava zbog HE Đerdap. Zbog očuvanja kulturnih i ambijentalnih vrednosti i turističkog razvoja područja Đerdapa, Vlada Srbije je pokrenula projekat sanacije, rekonstrukcije i oživljavanja tvrđave Golubac, u okviru međunarodnog programa „Put kulture – Tvrđave na Dunavu“. Sredstva od 6,5 miliona evra su obezbeđena preko IPA fondova Evropske unije u okviru Dunavske strategije u Srbiji i uz pomoć Austrijske razvojne agencije. Autorka idejnog projekata obnove je arhitekta Marija Jovin, a stručni konsultanti su bili Siniša Temerinski i dr Miomir Korać, arheolog. Radovi su počeli 2012. godine izgradnjom obilaznice i tunela. Izvan tvrđave su izgrađeni Vizitorski centar sa informacionim turističkim punktom, salom za izložbe i prezentacije i restoranom sa terasom prema Dunavu, parking za automobile i autobuse, pristanište za brodove i privezi za čamce. Između Vizitorskog centra i Tvrđave je prelep ozelenjen prostor sa arheološkim parkom.
Kule Gornjeg grada 2011. i 2019.
Obnova utvrđenja je sprovedena modelom potpune rekonstrukcije, što je podrazumevalo vraćanje originalnog izgleda iz srednjeg veka, obnovu zidina i izgradnju drvenih krovova iznad kula, što je prilično promenilo izgled i siluetu tvrđave na koju smo navikli. Palata je potpuno rekonstruisana i stavljena pod krov, a na mestu uništenog istočnog dela igrađena je nova struktura sa ogromnim staklenim zidom prema Dunavu. Mnogima se ovi građevinski potezi neće dopasti, ali oni su preduslov da Tvrđava dobije sadržaje turističkog i kulturnog centra na snažnim komercijalnim osnovama, što je strateško opredeljenje naše države. Naime plan je da obnovljenu tvrđavu Golubački grad poseti više desetina hiljada gostiju sa rečnih kruzera, autobusa ili individualno, koji bi platili ulaznicu i uživali u komercijalnim sadržajima u tvrđavi. Takođe, ova građevina kombinuje 14. i 21. vek, staro i novo i daje pečat današnjeg vremena: tvrđava je živela u 14. i 15. veku i ponovo živi u 21. veku i red je da to bude graditeljski zabeleženo. U Palati se organizuju konferencijski i izložbeni programi, na kulama su uređeni vidikovci i sadržaji za aktivne turiste i sportiste. U planu su još izgradnja muzeja Golubačkog grada i predstavljanje arheološkog materijala, klub-restoran u starom drumskom tunelu, veliki amfiteatar sa slikarskim i keramičarskim ateljeima na obližnjem kamenolomu, prostor za vodene sportove, prostor za viteške turnire na velikoj poljani, smeštaj u novim drvenim apartmanima i Ribarsko selo.
Vratimo se iz našeg veka u daleka vremena kada su Rimljani na mestu današnje tvrđave Golubački grad, izgradili utvrđenje Cuppae. Osnovu tvrđave činili su bedemi sa devet srednjovekovnih kula, palata i srednjovekovno pristanište za koje se smatra da su podigli Srbi u drugoj polovini 13. i početkom 14. veka. Do kraja 15. veka su Turci okončali ojačavanje kula za protivtopovsku odbranu, dodavši i desetu – Vodenu kulu, čime je tvrđava dobila današnji izgled. Oko Golupca su se vodile mnoge bitke, naročito između Osmanskog carstva i Ugarske kraljevine. Izvan tvrđave se prostiralo civilno naselje, ali je sačuvano samo nekoliko ostataka građevina. Svi nabrojani objekti, spomenici kulture različitih epoha, Dunav, Nacionalni park Đerdap i realizovani i planirani turistički sadržaji idu u prilog da Golubački grad može da postane kulturna, prirodna i turistička znamenitost Srbije par excellence.