Protekle nedelje (13. oktobar 2024) u banatskom selu Perlezu , u Kulturnoj stanici Baštinar – Mlin održan je program pod nazivom “Kulturni oktobar” koji je organizovalo udruženje “Baštinar”. Piše/Foto: Aleksandar Stanojlović
Program “Kulturni oktobar” ostvaren je da bi se široj javnosti skrenula pažnja na Perlez čiji centar je ove godine proglašen za prostornu kulturno-istorijsku celinu. Kako bi se promovisale prostorne vrednosti ovog područja odštampan je „Baštinarov vodič kroz Perlez“, sa tekstovima, fotografijama i atraktivnom sferičnom mapom, čiji je autor Aleksandar Stanojlović iz Studija “Žiža”, Pančevo. Izdanje je podržala Turistička organizacija Zrenjanina i na godišnjem skupu turističkih organizacija „Kofer slova“ proglašeno je za najlepšu turističku mapu u Srbiji u 2024. godini.
„Baštinar„, čiji osnivač je entuzijasta Zoran Stojačić nekoliko puta godišnje organizuje kulturne događaje u Kulturnoj stanici Mlin promovišući zavičajnu kulturu, lokalne književnike, umetnike, raznorodne stvaraoce.
„Baštinarov vodič kroz Perlez“ uz objašnjenja autora Stanojlovića bio je u nedelju početak celodnevnog programa. Prvi put je uručena novoustanovljena nagrada “Vitez baštinar” zaslužnima za negovanje i čuvanje kulturno-istorijskog nasleđa i lokalnog duha. Dobili su ga pisac i novinar Ljubomir Živkov, arhitektkinja Dubravka Đukanović i Čedomir Žeravica, vlasnik Muzeja Žeravica u Novom Miloševu.
Sledila je promocija biste slikara Bogomila Karlavarisa povodom stogodišnjice rođenja (predviđena za buduću aleju velikana u Perlezu), i romana Ljubomira Živkova “Farkaždin” o kojoj su govorili Natalija Ludoški i Milivoj Nenin.
Tokom ranijih događaja u Kulturnoj stanici Mlin, radove su predstavili, ili su o Perlezu i Banatu govorili Petar Žebeljan (otac Isidore Žebeljan koji je posle kćerkine smrti poklonio njen klavir Perlezu), Slobodan Bubnjević, Radovan Vlahović, slikar Bogoljub Mladenović, vajar Slavko Živanović, a kompozicie Isidore Žebeljan i drugih domaćih autora izvodili su Zrenjanski kamerni orkestar, učesnici majstorske muzičke radionice „Isidorini dani“ pod vođstvom Borisa Čičovačkog, a kao poslastica, vanvremenski talentovani violinista i pijanista Timofej Stepanov i njegova sestra Zoja. Poseban značaj za Perlez ima kompozitorka, članica SANU, Isidora Žebeljan koja je od malena bila vezana za ovo mesto. Podignut je Muzički paviljon “Isidorina s(c)ena”, a novi projekat je “Isidorini dani” kada će se održavati serija koncerata posvećenih velikoj, prerano preminuloj kompozitorki.
Prostorno kulturno – istorijsku celinu prati kontinuitet naselјa od praistorije do danas. Činjenica da se šire područje Perleza nalazilo na jednom od retkih suvozemnih koridora na putu Beograd – Temišvar, učinila je da ono postane izuzetno tranzitno i značajno, naročito u periodima seobe naroda, bugarskih pohoda i otomanskih najezdi. Nakon proterivanja Turaka i uspostavlјanja Austrijske vladavine, za naselјe Perlez počinje novija istorija. Povolјan geografski položaj, blizina reke Tise i plovnog kanala Begej, a naročito vojno strateški značaj, doprineli su njegovom razvoju. (Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin).