Rekonstrukcija ulice Vojvode Bojovića u Novom Sadu otkrila je zaboravljene slojeve Novog Sada i podsetila nas da je mreža kultnih mesta ovog zaista višeetničkog i konfesionalnog grada u prošlosti bila još razvijenija. Nedavno su otkopani grobovi na trasi budućih saobraćajnih traka koji su nas podstkli da razmišljamo o jednom zaboravljenom toponimu, o postojanju nekadašnje crkve i groblja oko nje i o bogatoj urbanoj toponimiji grada.
Svetojovansko groblje na Žitnom trgu u N. Sadu
Na malom prostoru starog jezgra nalaze se hramovi, institucije, radnje i porodične kuće upućujućí na veliko etničko šarenilo koje vekovima plete jedinstvenu urbanu priču. Pored Sinagoge, Rimokatoličke crkve, Mađarske reformatske, Slovačke evangeličke, Rusinske grkokatoličke i nekadašnje Jermenske crkve, postoje i četiri srpske pravoslavne crkve. Nedavno otkriće grobova na Žitnom trgu podsetilo je na postojanje zaboravljene Svetojovanske crkve i Svetojovanskog groblja. Pored Saborne, Almaške, Nikolajevske i Uspenske crkve Novi Sad ima i petu pravoslavnu, Svetojovansku crkvu. Ovaj hram iz 18. veka je porušen 1921. godine, groblje je ugašeno, a ekshumirani ostaci pokojnika preneti na Uspensko groblje. Od tada jedino toponim Svetojovanske ulice podseća na prisustvo verskog središta pravoslavnih Srba iz dela grada Rotkvarije. Groblje je otkriveno tokom rekonstrukcije ulice Vojvode Bojovića, važne saobraćajnice u ovom delu grada zapadno od centra. Arheolozi Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture pažljivo istražuju i dokumentuju svako od stotinak otkrivenih grobnih mesta, a radovi na izgradnji ulice se odlažu, što izaziva negodovanje stanovnika i korisnika ove komunikacije, zbog blata, nereda i saobraćajnih gužvi u okolnim ulicama.
Crkva sv. Jovana Preteče
Novi Sad je karakterističan jer neguje verske kultove u svojoj urbanoj toponimiji. U gradu postoje crkve koje se narodski zovu Saborna, Almaška, Nikolajevska, Uspenska ili Katolička crkva (katedrala). Uz te crkve se nalaze prostori nekadašnjih crkvenih dvorišta ili grobalja, koji su zvanični toponimi Nikolajevska porta, Katolička porta ili Uspenska porta, još uvek razgrađen prostor iza Srpskog narodnog pozorišta. Istorijska groblja u Novom Sadu nose nazive Almaško groblje, Uspensko groblje, Katoličko groblje. Deo grada oko Almaške crkve se zove Almaški kraj. Otkriće grobova na Žitnom trgu i njihovo istraživanje je dobar trenutak da pokrenemo priču o obnovi toponima Svetog Jovana Preteče u Novom Sadu. Pored postojeće Svetojovanske ulice i groblja, koje će biti zatrpano zbog izgradnje ulice, moguće je obnoviti sveto mesto u vidu pravoslavne kapele Svetog Jovana, prostor oko nekadašnjeg hrama obeležiti kao Svetojovanska porta, a ceo taj deo grada ponovo nazvati Jovanski kraj, onako narodski.
Novi Sad je bogat grad iz ugla specifične urbane toponimije i verske i nacionalne različitosti, što ga svrstava među najzanimljivije gradove u ovom delu Evrope. Veoma je inspirativan za obilazak i istraživanje svakome koga zanima urbana prošlost i slojevi urbane istorije. Web sajt koji obrađuje itinerere – linije koje povezuju tačke sličnog sadržaja, dao je predlog za šetnju i obilazak novosadskih crkava i istorijskih grobalja.
Aleksandar Stanojlović
POGLEDAJTE VIŠE O TEMI NA:
http://www.itinereri.org/itinereri/grad/novisad
http://sh.wikipedia.org/wiki/Novi_Sad