Prvi put je u Srbiji objavljena naučna studija u kojoj su „Šidijanke“ Save Šumanovića fokus istraživanja. Potpuni naziv knjige koju potpisuje profesorka Beogradskog univerziteta Lidija Merenik glasi – „Sava Šumanović / Šidijanke – velika sinteza i otkrovenje nove stvarnosti”. Njeno istraživanje imalo je cilj da pobije prethodne stavove da su “Šidijanke” samo nesrećna Šumanovićeva epizoda. O tome govori za korzoportal.
Na sam pomen imena Save Šumanovića u glavi se zavrti od obilja upitnika koji prate jednog od naših najznačajnijih slikara 20. veka. Njegov život je njegovo delo, njegovo delo je njegov život. Koliko god da je proučavan, još je mnogo nepoznanica koje slede iz njegovog kratkog, slikarstvom nadahnutom, nasilno prekinutom životu u Šidu tokom Drugog svetskog rata, života podložnom mentalnim nadražajima kojima nije mogao racionalno da upravlja. Lidija Merenik je ovom naučnom studijom postavila kamen temeljac za nova čitanja Save Šumanovića.
Lidija Merenik Foto: Dejan Radovanović
Lidija Merenik: Bitno je reći da je ovo prvi put da je objavljena opsežnija studija isključivo o “Šidijankama”, naučno utemeljena na arhivskoj građi. Do sada je o “Šidijankama”, odnosno “Šidskim kupačicama”, tom monumentalnom ciklusu koji je Šumanović radio od 1935. godine, pa u naredne tri, samo sporadično pisano i pominjane su uglavnom u negativnom kontekstu kao slike koje su neka vrsta lošeg ekscesa za takvog velikog pejsažistu kakav je Šumanović bio 30-ih godina kada se iz Pariza zauvek vratio u Šid. Lazar Trifunović je na primer govorio da je to njegova „nesećna epizoda“. Ali nije kriviti starije istraživače, jer je tih 60-ih godina 20. veka tek bila otvorena Galerija slika “Sava Šumanović” u Šidu i on se tek iznova otkrivao.
Lidija Merenik: Ono što sam želelela ovom naučnom studijom jeste da pobijem sve što je pisano u tekstovima 50-ih, 60-ih godina dvadesetog veka, gde su “Šidijanke” tretirane kao nesrećna epizoda u delu velikog umetnika koji je mentalno i duševno posrnuo! Niko nije dokazao uzročno posledičnu vezu između njegovih emocionalnih smetnji i njegovog slikarstva. “Šidijanke” su konceptualno potpuno integrisane u njegov opus koji je nastao tih godina. Pre svega njegov sremski, šidski pejsaž kao njegov najslavniji žanr u potpunosti je integrisan, iako kao drugi deo scene, scenogafski element u “Šidijanke”. Ali taj pejsaž u kome se one nalaze je onaj isti sremski pejsaž koji Šumanović slika kao samostalnu temu tih istih godina.
Promocija knjige u Galeriji Matice srpske, Vesna Burojević (levo), Simona Čupić, Lidija Merenik
Lidija Merenik: Sava Šumanović radi “Šidijanke” sa racionalnom ambicijom saznanja koje je stekao u Parizu, pogotovo u poslednjim pariskim mesecima, pre svega kod Lota i u intelektualnom kreativnom krugu oko Lota koji je bio krunska figura u umetničkom obrazovanju Save Šumanovića. On želi da napravi monumentalni ciklus kao što su radili veliki majstori, pre svega Engr. To je ponovljena/umnožena figura, sa multiplikacijom istog modela u različitim pozicijama, smeštenog u pejsažu. Šumanović je modernizovao tu viziju, ali je s druge strane usvojio ideju koju su imali Pusen, Engr i Lot, a to je da se ne daju individualne osobenosti liku, u ovom slučaju ženskom, već da se stvori tipski lik. On je u tom umnoženom modelu napravio tip ženskog akta kupačice i stavio ga u ciklus od nekoliko jednofiguralih-dvo-tro-peto- sedmofiguralnih slika Šidijanki. Taj deo opusa Šumanovića ostao je gotovo nepoznat.
Lidija Merenik: Sava Šumanović, Šidijanke, Galerija Slika “Sava Šumanović” u Šidu, 2016.
PROČITAJTE I: intervju-lidija-merenik-venecijansko-bijenale, sava-sumanovic-uvek-izazovan, izlozbe-iskoraci-novi-sad-zagreb, knjiga-pegi-gugenhajm-3, knjiga-pegi-gugenhajm-2, knjiga-pegi-gugenhajm